Kaygı Paranoyaya Dönüşür mü?

Kaygı ve paranoya arasında doğrudan bir bağlantı yoktur, ancak bazı durumlarda kaygının artması paranoyanın gelişmesine neden olabilir. Kaygı, normal bir duygu olarak tanımlanabilir ve insanlar hayatları boyunca kaygı duyabilirler. Ancak, eğer kaygılar çok fazla ve aşırı bir şekilde artarsa, bu insanların normal hayatlarını etkileyebilir ve stresli durumlar oluşabilir. Paranoya ise, sağlıklı bir kaygı düzeyinin çok ötesinde olan, aşırı ve yanıltıcı inançların varlığını ifade eder. Paranoyik düşünceler genellikle kendini veya başkalarını tehlikeye atan veya kötüye kullanacak bir şeyler olduğuna inanmaktır. Bu durumlar, insanların hayatlarını ciddi şekilde etkileyebilir ve profesyonel yardım gerektirebilir.

Paranoid Kişilik Yapısı ile Kaygılı Kişilik Yapısı Arasında Farklar Nelerdir?

Bazı noktalarda birbirlerine çok benzeyen bu iki yapı bazı noktalarda ise taban tabana zıtlaşmaktadır. Yani bu iki durumu birbirine paralel iki eğri gibi düşünürsek bazı yerlerde birbirlerine yaklaşır bazı yerlerde ise uzaklaşır ve neredeyse zıt kutuplara giderler. Bana göre ikisi arasındaki en önemli ortak özellik, gerginlik ve tedirginliğin yoğun yaşanmasıdır. Diğer ortak nokta ise tehlikenin algılanmasıdır ama farklı açılardan. Fakat bazen bu kaygılı kişilik yapısı paranoid tabloya dönüşebilmektedir. Her ne kadar bir paranoid tablo kadar keskin ve süreğen olmasa da kaygının yoğunlaştığı nokta paranoid durumdur. Bu yüzden paranoid yapının hepimizde gelişebileceğine dair bir inanç ve kuşkunun herkeste var olduğuna dair bir düşünce söz konusudur ve bu düşünceler son derece doğru ve gerçekliği olan düşüncelerdir.

Kaygılı kişilik yapısının tanımına bakacak olursak; kendisi ve kendisine yakın insanlar için, günlük yaşamsal olayları olduğundan daha fazla tehlikeli olarak algılayıp bu olaylarla orantısız bir biçimde endişeli ve temkinli olmak, fizyolojik ve duygusal anlamda gerginlik ve tetikte olup, sürekli olarak etraftan gelebilecek dış tehlikeleri düşünmek, tehlike riski düşük ve zarar görme ihtimali herkesin yaşayabileceği olasılıkta- olmasına rağmen bu olayları kontrol edebilmek için sürekli çaba sarf etmek ve bu konuda kendisinden ve etraftan beklentiler içinde olmak kaygılı kişiliklerin temel özellikleridir. Kaygılı kişilerin '' alarm sistemleri' adeta yirmi dört saat çalışır ve bu durum kendilerinin sürekli sıkıntı yaşamasına ve diken üstünde olmalarına neden olur. Kaygılı kişilikler bir yandan rahat olmak istediklerini söylerler diğer yandan da bu kişilik yapısını muhafaza ederler. Aslının kaygının temelinde korku olup, kaygı ruhsal yapıyı korkuya karşı korur .Yani kaygı içsel korkuya karşı bir savunma mekanizmasıdır.

Paranoid kişilik yapısının tanımına bakacak olursak; kuşkucu ve insanlara güven konusunda çok ciddi sorunlar yaşayan, hatta kendisi dışındaki herkesi tehlikeli gören ve herhangi bir muhtemel saldırıya karşı tetikte yaşayan ve sürekli bunun için önlem alan ve her şeyi her durumu kontrol altında bulundurmak isteyen, olayları değerlendirme konusunda kendi metot ve yönteminin en mükemmel ve kendisi için en güvenilir olduğunu düşünen yapılara paranoid kişilik denir. Son derece katı ve inançlarından vaz geçmeyen ve bu konuda direten bu kişilik yapılarının kişiler arası ilişkileri son derece kaygılı ve tehdit unsuru olduğu için yaşamı kendi doğallığı içinde yaşayamazlar ve etraf güvenilmez olduğu için '' bir saniye bile temkini elden bırakmamak gerekir'' düşüncesi ile yaşamaktadırlar.

Dikkat edilirse kuşku kaygılı kişiliklerde ön planda değildir. Her ne kadar dış dünyayı tehlikeli olarak algılasa da bu şüpheciliğe ve etraftan şüphelenmeye dönüşmez. Tam bu noktada şüphe yerine yani etrafı düşman olarak görme ve ısrarcı bir şekilde düşman edinmek yerine dışsal tehlikeyi kontrol etme çabası vardır. Paranoid kişilik bunun için kanıtlar toplarken kaygılı kişilik kanıt bulmak yerine kontrol etme çabası içine girer çünkü kaygılı kişilikte ego gerçekliktedir ve uzaklaşmamaktadır. Paranoid yapıda ise benlik gerçeklikten uzaklaşmaya başlar. Diğer farklı nokta ise, paranoid yapı kuşkularını destekleyecek kanıtlar arar ve bu kanıtlar çoğu zaman düzmecedir, kaygılı yapı ise kontrol altına alma çabasını sürdürür, hem kaygılı yapıda hem de paranoid yapıda aslında etraftan algılandığı düşünülen tehlike aslında dışarıda değil içerde olup bu her iki yapıda da dışarıya projekte(yansıtma) edilir. Gerek kaygılı yapı gerekse de paranoid yapıya sahip insanlar aslında öfkeli ve dışarıya karşı hem korku ham de öfke dolu insanlardır.

Paranoid yapıda içeride insanlara karşı algılanan korku, saldırgan görünerek ve duygusal izolasyonla ve soğuk görünerek bir kalkan oluşturulur. Öfke ise kişinin kendisine ait olup bunu da bir düşman edinerek ona yansıtıp durur ve bu yansıtmaları içinde gerekçeler üretir. Mesela bu kendisine ait kötüyü ve korkunun kendisine ait olmadığını göstermektedir. Yani kendisi korkmuyordur, etraf zaten tehlikelidir ve önlem alınması şarttır ve bunun için haklı gerekçeleri vardır ve bunu da mantıksal açıklamalarla desteklemeye çalışır. Bu yüzden paranoid yapıları bir şeylere ikna etmek çok zordur. Tam tersine paranoid yapıların ikna güçleri diğer insanlara göre çok yüksektir. Çünkü hayatları kendi kurgularının gerçekliğini doğrulamak ve mantıklı gerekçeler bulmaya çalışarak geçer.

Kaygılı kişilik yapılarında, kaygılı kişi çoğu zamanda ve aynı zamanda çok sevdiklerine bir şey olacağı ya da onlara zarar geleceği e3nşiseini de taşır ama paranoid kişinin derdi sadece kendi güvenliğidir. Hatta paranoid yapılarda çok sevdiği inşaların bile kendisini aldatabileceği, kandırabileceği hatta zarar vereceğine dair inanç vardır. Paranoid yapı algıladığı tehlikeden ötürü daha egosantriktir.

Paranoid yapı tehlikeye karşı etrafı kollamak ve kaçınmak adına bir dairenin tam ortasına oturmuş olarak düşünün ,kaygılı yapı ise sürekli o dairenin etrafını dolaşmaktadır. Paranoid yapılar daha direkt öfkelerini ve nihayetinde saldırganlıklarını gösterirlerken, kaygılı yapı ise daha pasif agresif olarak davranır.

Pasif agresif kişilik; kişisel ve profesyonel alanda başkalarının isteklerine karşı genellikle bir direniş gösteren, emirleri tartışır, verilen işi hem yapmak istemez ama bunu söyleyemediği için savsaklar , yetiştiremez, unutur..

Paranoid Kişilik Özellikleri Nelerdir?

• Benle ilgili şaka yapılmasını kaldıramıyorum.
• Şimdiye kadar bir sürü insanla aram bozuldu çünkü bana kötü davrandıklarını düşünüyordum.
• Yeni tanıdığım insanlara güvenmeme taraftarıyım.
• Beni takdir ettikleri zaman ,her halde benden bir şey istiyorlar diye düşünüyorum.
• Hayatta başarılı olmak için ,her zaman katı ve dediği dedik olmak gerek.
• Kendimle ilgili bir şeylerden başkalarına söz etme konusunda imtina ederim.

Kaygılı Kişilik Özellikleri Nelerdir?

• Sıkıntıları düşünmek, sık sık uyumama engel olur.
• Beklediğim kişi gecikirse kaza geçirdiğini düşünürüm.
• Ani ve beklemediğim olaylar karşısında çarpıntım tutar.
• Bazen nedenini bilmeden kendimi gergin hissediyorum.
• Bazen kendimi gün içinde sakinleştirici almaya ihtiyaç hissederim.
• Yükümlülüklerimi her zaman vaktinde yerine getiririm.
• Her zaman çok önemsiz olaylar için endişelendiğimi görüyorum.

Paranoid kişilik yapısına sahip insanlar zaten kuşkulanmaya açık oldukları için onlarla ilişkide gizemli bir hava içinde olmamak gerekir. Açık ve net olmak gerekir. Onların şüphelerinin yersiz olduğu ve boşu boşuna şüphelendiklerine dair sözler söylememek gerekir.

Eğer bu tarz kişilik yapılarında bir kere sizin iyi niyetli olmadığınız düşündüğü zaman sizi düşman ilan eder ve bir daha onunla ilişkiniz konusunda şansınız oldukça azalır.

• Gerekçeleriniz ve niyetiniz açık olmalı.
• Onlarla düzenli bir ilişki sürdürmek önemli.
• Paranoid yapılar sürprizlerden hoşlanmazlar.
• O kendine içsel ve dışsal bir düzen kurmuştur bu dizeni yıkmayın.